Psychologina, Pedagogiczna

POZIOM ROZWOJU

W swojej praktyce diagnozującej poziom rozwoju dziecka korzystam z różnych testów. Do najczęściej używanego należy test PEP-3-PL (Profi Psychoedukacyjny). Jest to test o wszechstronnym zastosowaniu.

Pomaga w określeniu poziomu funkcjonowania (skala rozwoju) dziecka w zakresie siedmiu sfer:

• naśladownictwa,
• percepcji,
• motoryki małej,
• motoryki dużej,
• koordynacji wzrokowo – ruchowej,
• komunikacji,
• czynności poznawczych.

Dzięki szczegółowej diagnostyce obejmującej ponad 130 zadań mamy przedstawiony poziom rozwoju dziecka w przeliczeniu na miesiące oraz ogólny współczynnik QIR – iloraz rozwojowy dziecka.

Oprócz skali rozwoju test PEP-3-PL zawiera również skalę zachowania mierzącej jakość zachowania dziecka w zakresie nawiązywania kontaktów i reakcji emocjonalnych, reakcji na bodźce, mowy, zabawy i zainteresowania przedmiotami.

Skala zachowania ułatwia w określeniu poziomu społeczno – emocjonalnego dziecka, uchwyceniu pewnych symptomów mieszczących się w diagnostyce zaburzeń rozwojowych.

Test PEP-3-PL jest skutecznym środkiem do oceny możliwości dziecka ponieważ:

• większość zadań testowych nie zależy od poziomu rozwoju mowy,
• elastyczność w przeprowadzeniu testu pozwala na przystosowanie go do specyficznych zachowań dziecka,
• poszczególne zadania testowe nie są ograniczone czasowo,
• materiały testowe są konkretne i interesujące dla dzieci.

Co więcej wyniki z testu służą w tworzeniu Indywidualnych Programów Nauczania (IPN) będących podstawą do rozpoczęcia pracy z dzieckiem.
Taka konstrukcja testu jest doskonałym narzędziem diagnostycznym.
Regularne badanie (raz w roku) pozwala na stałą ocenę umiejętności dziecka i pomiar efektów terapii.

Pomiar testem PEP-3-PL (skala rozwoju) prezentowany jest w formie wykresu, który generuje specjalistyczny program komputerowy.
Skala zachowania przedstawiona jest w formie tabeli, następnie opisywana jest przez diagnostę.

Test PEP-3-PL stosowany jest dla dzieci, natomiast test AAPEP jest jego rozszerzoną formą kierowaną do starszej populacji. Ma na celu ocenę aktualnych i potencjalnych umiejętności młodzieży i osób dorosłych z różnymi zaburzeniami rozwojowymi.

W tym celu bada się zakres kompetencji za pomocą trzech skal:

1. Skala Bezpośredniej Obserwacji,
2. Skala Zajęć Domowych,
3. Skala Zajęć Szkolnych i Pracy.

Każda z tych skal podzielona jest na sześć obszarów funkcjonowania:

• umiejętności wykonawcze,
• samodzielne funkcjonowanie,
• umiejętności spędzania wolnego czasu,
• adaptacja do pracy,
• komunikatywność,
• zachowania interpersonalne.

Zebrane informacje z każdego obszaru w zakresie każdej ze skal pozwalają ocenić potencjalne możliwości osoby badanej do wykonywania zawodu, bycia niezależnym w codziennym życiu oraz w podejmowaniu społecznych aktywności.

Badanie testem AAPEP wymaga analizy różnych sfer rozwoju w czym pomocny jest specjalny program komputerowy.

Oprócz testu PEP-3-PL oraz AAPEP korzystam również z innych testów wykorzystywanych do pomiaru możliwości poznawczych dziecka (np.: test Wechslera, Monachijsko Funkcjonalna Diagnostyka Rozwojowa, Skala Inteligencji Stanrod-Binet-5, Skala Umiejętności Fonologicznych, Skala Dojrzałości Społecznej Dolla, Test Figur Geometrycznych H. Spionek i inne).

Oprócz specjalistycznych narzędzi informacje dotyczące rozwoju dziecka pochodzą z wywiadu z rodzicami oraz bezpośredniej obserwacji dziecka podczas swobodnej aktywności.


DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA

Oprócz badania poziomu rozwoju dzieci oraz starszej populacji osób z zaburzeniami rozwojowymi zajmuję się diagnozą kompetencji szkolnej dzieci przedszkolnych.

Rodzice coraz częściej zadają sobie pytanie czy moje dziecko gotowe jest do podjęcia edukacji szkolnej.
Obecne zmiany przepisów oświatowych mówiące o rozpoczęciu obowiązku szkolnego dzieci sześcioletnich, rodzą kolejne pytania o gotowość szkolną młodszych podopiecznych.

Badanie dojrzałości szkolnej dostarcza wielu informacji z zakresu:

• ogólnej wiedzy dziecka,
• kompetencji językowych,
• umiejętności matematycznych,
• orientacji w schemacie ciała oraz w przestrzenni,
• umiejętności analizy i syntezy słuchowej oraz kompetencji związanej z czytaniem,
• czynności poznawczych w tym umiejętności zapamiętywania, myślenia operacyjnego, myślenia przyczynowo – skutkowego, koncentracji uwagi,
• sprawności percepcyjno-motorycznej.

Zebrane informacje pozwalają ocenić zaawansowanie dziecka w rozwoju umiejętności szkolnych.
Informując o ewentualnych słabych stronach dziecka są podstawą w ukierunkowaniu terapii przygotowującej dziecko do podjęcia nauki w szkole.


RYZYKO DYSLEKSJI

Pojawiające się trudności wczesnoszkolne związane z czytaniem, pisaniem oraz poprawną pisownią często są bagatelizowane, tłumaczone niską motywacją do pracy, nieumiejętnością przyswojenia materiału szkolnego.
Z reguły ów pojawiające się kłopoty w nauce kierowane są do poradni psychologiczno - pedagogicznej zbyt późno, aby włączyć odpowiednie oddziaływanie. O ryzyku dysleksji można mówić już w przypadku dzieci klasy 0.

Badanie ryzyka dysleksji w przypadku tych dzieci może być pomocne w uchwyceniu symptomów zapowiadających specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu na dalszych etapach kształcenia.
Późna diagnoza dysleksji, utrudnia zarówno proces terapii jak i wtórnie wpływa na inne funkcje życiowe.
Badania Marty Bogdanowicz (Bogdanowicz, 1991) pokazują konsekwencje braku wczesnej diagnozy oraz właściwej interwencji.
Późna diagnoza powoduje, że problem dysleksji często narasta, wtórnie obciążając inne sfery funkcjonowania np.: wywołując zaburzenia nerwicowe, obniżając samoocenę oraz ambicje ważne w podejmowaniu codziennych czynności.
Biorąc pod uwagę powyższe przesłanki zaleca się diagnozowanie trudności wczesnoszkolnych.
Diagnozę ryzyka dysleksji nie należy wiązać z „etykietką” na całe życie.
Poznanie przyczyn problemów edukacyjnych dziecka ułatwi dalszy proces edukacyjny i ten argument należy brać pod uwagą podczas diagnozy.

Co więcej diagnoza ryzyka dysleksji wychwytuje trudności dziecka w zakresie różnych sfer:

• motoryki małej,
• motoryki dużej,
• funkcji wzrokowych,
• funkcji językowych – percepcja,
• funkcji językowych – ekspresja,
• uwagi.

Szczegółowa analiza każdej z tych sfer pozwala poznać trudności w efekcie włączyć odpowiednie ćwiczenia poprawiających proces edukacyjny dziecka


INNE

Jakość problemów rozwojowych naszych podopiecznych jest bardzo złożona. Często badanie poziomu rozwoju albo ryzyka dysleksji nie wystarcza w uchwyceniu przyczyn trudności np.: z przyswajaniem wiedzy, rozwojem komunikacji, koncentracją uwagi albo organizacją pracy.
Oczywiście badanie psychologiczne nie zastąpi badań neurologicznych, psychiatrycznych, które często są nieodzownym wręcz najważniejszym elementem poszukiwania etiologii niektórych chorób rozwojowych.
Pomoc psychologiczna może być dobrym drogowskazem ukierunkowującym pracę z dzieckiem, zwróceniem uwagi na przyczynę problemów, a nie tylko na widoczne objawy utrudniające całościowe funkcjonowanie.

Cennym narzędziem dostarczającym wiedzy na temat problemów rozwojowych dziecka jest skala CARS (Skala Oceny Autyzmu Dziecięcego).

Obserwacja dziecka w zakresie:

• relacji międzyludzkich,
• naśladownictwa/imitowania,
• odpowiedzi emocjonalnej,
• władania ciałem,
• użycie ciała,
• używania przedmiotów,
• adaptacji/przystosowania do zmian,
• reakcji wzrokowych,
• reakcji słuchowych,
• użycie zmysłów smaku,
• powonienia, dotyku,
• reakcji związanych z tymi zmysłami, strachu/ lęku i nerwowości, komunikacji słownej,
• komunikacji pozawerbalnej,
• poziomu aktywności,
• zwięzłość i logika odpowiedzi intelektualnej
• ogólne wrażenie pozwala szybko uchwycić problemy skłaniające do diagnozy całościowego zaburzenia rozwojowego.

Ponadto wykorzystywanie testów projekcyjnych (np.: Test Bajki, Test Rodziny, Test Drzewa, Test niedokończonych zdań) pozwala poznać naturę emocjonalno – społeczną dziecka trudną do uchwycenia podczas standardowej obserwacji.

Diagnoza jest trudnym procesem wymagającym czasu i odpowiedniej relacji z osobą badaną.
Przebieg badania zależny jest nie tylko od samego diagnosty ale od możliwości jakimi dysponuje diagnozujący.
Trudności z koncentracją uwagi, brak elementarnych kompetencji komunikacyjnych dziecka/osoby dorosłej mogą odpowiednio wydłużać czas badania.

Każdy pacjent wymaga indywidualnego podejścia i organizacji pracy.